Digitale transformatie in de publieke sector: Van versnippering naar samenhang

In de publieke sector nemen complexiteit en maatschappelijke druk, op de informatievoorziening die we gebruiken, hand over hand toe. Regelgeving verandert continu, verwachtingen van mensen stijgen, en technologische ontwikkelingen denderen door. Tegelijkertijd hebben veel overheidsorganisaties moeite om hun digitale ambities waar te maken. Niet door een gebrek aan wil, maar door een weerbarstige werkelijkheid: verouderde systemen, gebrekkige samenwerking in ketens, versnipperd eigenaarschap en stroperige besluitvorming.

Highberg helpt publieke organisaties digitale transformatie te benaderen als een strategische beweging, geen technologische exercitie. In dit artikel laten we zien hoe organisaties hun digitale transformatie kunnen versterken door te bouwen aan samenhang op drie niveaus: fundament, wendbaarheid en waardegedreven innovatie.

Een robuuste digitale infrastructuur begint met overzicht. In de praktijk zien we vaak het tegenovergestelde: IT-landschappen die organisch gegroeid zijn tot een wirwar van applicaties, onduidelijke datastromen en onlogische werkervaringen. Zonder grip op IT en data ontbreekt de basis om ambities waar te maken.

Zo werkte Highberg recent met een gemeente die haar dienstverlening in het sociaal domein wilde digitaliseren. De realiteit: meer dan twintig losstaande applicaties, dubbele gegevensinvoer en inwoners die zich herhaaldelijk moesten identificeren. Door het applicatielandschap in kaart te brengen en te vereenvoudigen op basis van keteninzicht, ontstonden rust, overzicht en ruimte voor vernieuwing.

Een strategisch fundament betekent ook dat IT niet louter een uitvoerder is. Te vaak blijft de IT-visie hangen in mooie praatplaten zonder verbinding met beleid of uitvoering. Een landelijke toezichthouder zag haar digitaliseringsstrategie stranden doordat deze te technisch was voor bestuurders en te abstract voor de uitvoering. Door samen met Highberg de visie te herschrijven in heldere taal, gekoppeld aan concrete maatschappelijke doelen, ontstond eigenaarschap én betrokkenheid.

Enterprise architectuur vormt hierin het kompas – niet als papieren tijger, maar als visueel en bestuurlijk hulpmiddel dat keuzes in technologie, processen én gedrag richting geeft. Combineer dit met een toekomstbestendige data-architectuur met duidelijke rollen en governance, en je legt een fundament waarop je strategisch kunt bouwen.

Wet- en regelgeving verandert continu. Van Europese initiatieven als de EHDS en CSRD tot nationale verplichtingen rond gegevensuitwisseling, duurzaamheid en informatiebeveiliging. Veel organisaties reageren pas als de wet van kracht wordt – wat leidt tot achterstanden en stressvolle implementaties.

Een zorginstelling waarmee Highberg werkte, stond onder druk van de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) en aanstaande Europese verplichtingen. Het bestaande IT-landschap voldeed niet. Door een modulaire architectuur te ontwerpen en datakwaliteit te verbeteren, werd niet alleen aan wetgeving voldaan – de organisatie gebruikte de eisen juist als katalysator voor innovatie.

Vooruitkijken loont. De Highberg Monitor Europese regelgeving helpt organisaties nieuwe regels tijdig te signaleren en te vertalen naar concrete aanpassingen in beleid, IT en data. In combinatie met flexibele infrastructuur en stevige datagovernance ontstaat er wendbaarheid, zelfs in een landschap van permanente verandering.

Maar wendbaarheid vraagt méér. Ook in de Cloud zien we deze uitdaging. Een ministerie schakelde Highberg in nadat diverse afdelingen eigen cloudoplossingen hadden aangeschaft – zonder overzicht of grip op kosten. Door een centrale cloudstrategie op te stellen en FinOps-principes toe te passen, gecombineerd met agile programmasturing, ontstond weer regie en vertrouwen.

Digitalisering vergt dus programmasturing die verder gaat dan het opleveren van projecten. Het vraagt om sturing op waarde, impact en samenhang – waarbij IT, beleid en uitvoering elkaar versterken.

Innovatie in de publieke sector staat onder druk. Nieuwe technologieën als AI, cloud en datagedreven werken bieden veelbelovende mogelijkheden, maar leiden zonder visie, draagvlak en sturing vaak tot losse pilots die nooit opschalen. Technologie is een middel – geen doel.

Een provincie wilde AI inzetten voor verkeersstromen. Het model werkte technisch uitstekend, maar werd niet gebruikt. De reden? Wegbeheerders vertrouwden de uitkomsten niet en zagen geen meerwaarde. Toen zij actief betrokken werden bij de doorontwikkeling en gezamenlijke dashboards ontwierpen, veranderde alles. Technologie werd pas waardevol toen deze gekoppeld werd aan gebruikersbehoeften én organisatievisie.

Waardegedreven innovatie vraagt om een gedeeld toekomstbeeld, gedragen door alle lagen van de organisatie. Highberg helpt organisaties om innovatie te verankeren in governance, met kleinschalige experimenten, multidisciplinaire teams en duidelijke spelregels voor data en AI. Daarmee wordt innovatie niet iets dat “erbij komt”, maar een integraal onderdeel van de strategie.

Essentieel hierbij is interoperabiliteit: de onzichtbare ruggengraat van datagedreven werken. Een natuurbeheerorganisatie had te maken met versnipperde biodiversiteitsdata in diverse systemen. Rapportages duurden weken. Door een integratieplatform en gedeelde informatiemodellen te introduceren, kon binnen zes maanden een centraal dashboard worden opgeleverd. Niet alleen actueel en betrouwbaar – maar ook bruikbaar voor beleidsmakers én uitvoerders.

Echte innovatie vraagt om het definiëren van een gezamenlijke taal, duidelijke eigenaarschap van data en bewuste keuzes over standaarden, openheid en veiligheid. Pas dan ontstaat structurele waarde.

De digitale transformatie van de publieke sector vraagt om méér dan technologische oplossingen. Het vraagt om samenhang tussen strategie en uitvoering, tussen beleid en IT, tussen innovatie en gebruikers. Niet alles kan tegelijk – maar alles begint met keuzes durven maken.

Highberg ondersteunt publieke organisaties bij het realiseren van deze samenhang. Met diepgaande kennis van technologie én gedrag. Met oog voor maatschappelijke doelen én bestuurlijke realiteit. En altijd met het vizier op waarde, impact en toekomstbestendigheid.

Wil je verder praten over een van deze thema’s? Of aan de slag met een architectuurscan, simulatiemodel of strategie voor digitale transformatie? Neem hier contact met ons op: Wilbert Enserink, Anne van Esch, Martin Ruiter.