CSRD: Van verplicht nummer naar versneller voor de duurzame transformatie

Bedrijven die voorop lopen zien duurzaamheid en de CSRD als een kans om een concurrentievoordeel te ontwikkelen. Zo zijn ze interessanter voor nieuwe medewerkers, behoud van medewerkers en investeerders waarderen een duurzame organisatie als positiever en bij banken kan het zelf korting op het rentepercentage opleveren! En zeg nou zelf, jouw interne kompas wijst ook niet alleen op geld verdienen.

Het begrip lange termijn meervoudige waarde creatie staat centraal. De Nederlandse Corporate Governance Code uit 2016 schrijft over lange termijn waarde creatie dat de onderneming een visie creëert op wat de lange termijn waarde inhoudt en dat er onder andere rekening wordt gehouden met belangen van stakeholders, milieu, , de keten waarin ze opereert, en het eerbiedigen van mensenrechten. Meervoudige waarde creatie dus, waarin er naar meer gekeken wordt dan alleen financieel economische belangen.

Eerst even de belangrijkste termen en ontwikkelingen op een rijtje, voordat we inzoomen hoe de implementatie van CSRD een kans voor je organisatie wordt.

In december 2019 kwam de Europese Unie met plannen om in 2030 55% minder broeikasgassen uit te stoten dan in 1990. De ambitie in deze European Green Deal In 2050 is de ambitie dan de EU klimaatneutraal is. Om dit te verwezenlijken zijn er een reeks aan beleidsvoorstellen geïnitieerd om onder andere innovatie te stimuleren, de energiesector CO2 vrij te maken en voedselsystemen duurzamer te maken.

De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) speelt een centrale rol in de European Green Deal. Deze directive is de opvolger van de Non Financial Reporting Directive (NFRD) en is ingegaan in januari 2023. De CSRD raakt meer organisaties en is strikter. Het doel van de CSRD is dat er consistent en vergelijkbaar wordt gerapporteerd op de prestaties van een organisatie op het gebied van Environment, Social en Governance (ESG). Om de organisaties te kunnen laten rapporteren op de CSRD is een set standaarden ontwikkeld: de European Sustainabiliy Reporting Standards (ESRS).

De CSRD verplicht organisaties om te rapporteren over hun ESG prestaties, inclusief risico’s en kansen. Dit doen ze niet eenmalig, maar dienen ze elk jaar te doen. Dit gaat niet alleen over je eigen organisatie, maar over de hele waardeketen. Het idee erachter is dat als bedrijven op Environment, Social en Governance rapporteert dat het bedrijf ook stappen gaat zetten in het realiseren van verbeteringen op deze onderdelen. Het rapporteren is niet vrijblijvend. De sancties hangen per lidstaat af en kunnen zelfs boetes opleveren.

Het betekent dat je je jaarrapportage als organisatie dient uit te breiden met een duurzaamheidsverslag. Dit doe je op basis van de ESRS-standaarden en op basis van wat materieel is voor jouw organisatie (komen we zo op terug). Dit verslag is door een externe accountant beoordeeld.

In 2025 moeten alle grote organisaties die voldoen aan twee van de volgende drie criteria rapporteren over hun ESG-prestaties van het voorgaande jaar; vanaf 2024.

• 250 of meer medewerkers;
• 40 miljoen omzet;
• 20 miljoen euro is assets.

In 2026 volgen ook kleinere organisaties.

De reis naar CSRD-compliant zijn kan je zien als een verplichting. Verzamel de data en zorg dat dit proces goed ingericht is. Maak een mooie paragraaf in je jaarverslag, voeg wat vette platen en visuals toe en laat kleine verbeteringen zien en klaar is case. Er zullen genoeg organisaties zijn die dit zo aanpakken, echter kan je afvragen of je dan de kansen wel pakt die er ontstaan en of deze minimale aanpak zich niet tegen je gaat keren. Je kan het implementeren van CSRD namelijk ook gebruiken als een versneller voor het verduurzamen van je organisatie, het verbeteren van je concurrentiepositie en je aantrekkelijkheid als werkgever. Op basis van gesprekken die wij voeren in het veld uitéénlopend van duurzaamheidsmanagers, finance managers, lijnverantwoordelijken, experts zien we grofweg de volgende vijf kansen:

1. Van verantwoording naar actie. Van verantwoording naar momentum om urgentie te creëren. We lopen bij veel verschillende organisaties rond en de meeste organisaties zijn al best ver met het inzichtelijk maken van prestaties op het gebied van duurzaamheid. Ook wordt er vaak nog wel wat gezegd over de ambitie bijvoorbeeld in 2030 willen we klimaatneutraal zijn. Wat vaak ontbreekt is de vertaalslag van huidig niveau en ambitie naar plannen en actie. Het invoeren van de CSRD en dan specifiek het jaarlijks rapporteren creëert momentum om ook direct plannen te ontwikkelen en middelen beschikbaar te stellen om te verbeteren.
2. Strategische ketensamenwerking ontwikkelen Om de CSRD te implementeren zijn veel organisaties afhankelijk van ketenpartners. Bijvoorbeeld om de CO2 footprint te berekenen. Doordat je inzicht krijgt in deze gegevens, biedt het je de mogelijkheid om afspraken te maken over prestatieniveaus, ketenpartners te selecteren op basis van duurzame prestatie-indicatoren en gezamenlijk initiatieven te ontplooien en te investeren in het verbeteren van de prestaties.
3. Vergroten effectiviteit duurzame ambities. Het biedt de mogelijkheid om van goede bedoelingen naar concrete resultaten te gaan. Bij veel organisaties zien we duurzame ambassadeurs, collega’s die het thema een warm hart toedragen en zich bezighouden met duurzame initiatieven. Veelal beperken deze initiatieven zich tot de bedrijfsvoering: vaker met de fiets naar kantoor, vegetarische lunch, eigen mok mee naar kantoor. Op zichzelf staande goede initiatieven, die bij elkaar opgeteld nog best wat impact kunnen hebben. Echter daar mee veranderen we de kern van organisaties niet mee en bereiken we niet wat nodig is. Kortom CSRD dwingt organisaties om te rapporteren op materiële items, zeg maar indicatoren die voor die sector ertoe doen. Het bied je dus de mogelijkheid om ook de interne community beter te richten en daarmee impactvollere veranderingen te gaan realiseren.
4. Van iets ernaast naar integraal onderdeel van de bedrijfsvoering. Bij veel organisaties is het thema duurzaamheid nog iets voor erbij. Ja het staat in de strategie, maar de uitvoering van de duurzame strategie ligt veelal bij een stafafdeling. Ook zien we dat veel duurzame initiatieven geen business case nodig lijken te hebben en dat initiatieven geen onderdeel vormen van een integraal portfolio, als organisaties dat al hebben. Het bepalen van de materiële items, prestatie-indicatoren zorgt er voor dat duurzaamheid, net als medewerkerstevredenheid, klanttevredenheid en financiële indicatoren gebruikt kan worden voor investeringsbeslissingen. Organisaties die hier vooroplopen, integreren namelijk in hun portfolio-beslissingen (toekennen van middelen en strategische beslissingen) het thema duurzaamheid in hun afwegingskader. Dus niet als ‘standalone’ perspectief, maar in samenhang met andere initiatieven, zodat het zichtbaar wordt wat de kosten/baten van duurzame initiatieven zijn.
5. Van eenmalige rapportage naar continu stuurinformatie. Dan nog een kans met betrekking de praktische kant om de data inzichtelijk te maken. Het vraag namelijk best een investering om elk jaar alle data te gaan verzamelen, vooral omdat je afhankelijk bent van verschillende systemen en vaak ook nog van verschillende partijen/organisaties. De concrete kans/tip die wij zien is dan ook om direct je data-management goed in te richten, zodat het proces van data verzamelen een smooth proces wordt. Dat zorgt in the end voor minder overhead en bovenal voor kansen om continu bij te sturen in plaats van jaarlijks.

Met andere woorden: kijk niet sec naar implementatie van wetgeving, maar ga in gesprek over het waartoe. Hoe dan? We leggen het uit in de volgende 8 stappen.

Deze stappen doorloop je op hoofdlijnen om de CSRD te gebruiken om een versnelling te realiseren en duurzaamheid integraal onderdeel te laten zijn van je bedrijfsvoering:

Stap 1: Creëer (urgentie)besef en activeer de juiste stakeholders.
Er is geen tijd te verliezen dus ga aan de slag. Zorg dat de juiste interne stakeholders op de hoogte zijn van het belang en de urgentie. Laat zien wat de kansen zijn voor jouw organisatie. Organiseer ook een team om je heen waarmee je dit proces kan begeleiden. We zien dat de implementatie van CSRD vaak belegd is bij finance en control of de afdeling risicomanagement. Logische keuze, maar betrek dan ook de operationele afdelingen, de duurzaamheidsadviseur, strategie, en HR. Je wil immers die duurzame transformatie realiseren!

Stap 2: bepalen wat materieel is (en dus relevant is).
De volgende stap is het opstellen van een dubbele materialiteitsanalyse. Dit is een analyse, die je samen met je externe stakeholders opstelt. Hierin kijk je naar 2 facetten: Hoe heeft de organisatie impact op haar omgeving en de mensen op de korte, middellange en lange termijn? Ten tweede kijk je hoe duurzaamheid en klimaat impact heeft op jouw organisatie. Welke invloed heeft het bijvoorbeeld op de verwachte omzet. Op basis van de analyse, die je vaak in de vorm van een matrix en later een tabel opstelt, helpt je om te bepalen welke onderwerpen ‘materieel’ zijn voor je organisatie. Dit zijn ook de onderwerpen waarop je gaat rapporteren.

Stap 3: Aanpassen van strategie.
Op basis van de materiële thema’s stel je belangrijke doelen op voor de organisatie. Je kan aparte duurzaamheidsdoelstellingen opstellen, maar wij adviseren je om dit te integreren met de bestaande strategische doelen en de onderwerpen die ‘materieel’ zijn terug te laten komen in je strategiekaart en doorvertaling daarvan.

Stap 4: Inrichten van besturing.
Daarna is het tijd om je besturing van zowel de operatie als je projecten portfolio te herijken op basis van de nieuw gestelde strategische doelen. De KPI-boom dient tot op teamniveau vertaald te zijn zodat ieder team weet wat ze bijdragen aan duurzame strategische doelen en vervolgens kan je ook de PDCA-cyclus ontwerpen. In welk overleg wil je welk gesprek voeren om prestaties te bespreken en bij te sturen. Ook dient het afwegingskader van je projecten te worden aangescherpt zodat de juiste keuzes worden gemaakt o.b.v. de materiële thema’s.

Stap 5: Meten maar.
Als je hebt bepaald welke thema’s materieel zijn kan je op basis van de ESRS-standaarden bepalen welke data je nodig hebt. De onderbouwing dient te gebeuren op basis van echte data die je op allerlei plaatsen in de organisatie op dient te halen. Veel organisaties rapporteren al op het gebied van duurzaamheid (bijvoorbeeld op basis van het GRI framework) dus een gap analyse van wat je al doet en wat nodig is, is het beginpunt. Vanaf dit moment begin je ook met het inrichten van een data managementsysteem. Je moet dit immers elk jaar doen. Deze stap kan je overigens ook al eerder uitvoeren, omdat het meten en rapporteren een verplicht nummer is.

Stap 6: Verbeteren maar.
Op basis van de belangrijkste doelen kan je aan de slag met verbeteren. In onze ervaring helpt het om de verbeteringen zoveel mogelijk in de staande operationele of projecten organisatie te realiseren. Je hebt echter voor het realiseren van andere verbeteringen en het creëren van een golf van groene energie in de organisatie ook informeel leiderschap nodig bijvoorbeeld door het oprichten van een ‘green team’. Dit zijn informele leiders vanuit alle hoeken van de organisatie. Het succes van de groene beweging hangt af van het kunnen laten zien van vooruitgang op basis van de materiële thema’s. Vergeet in deze fase ook niet de ketenpartners. Als je erg afhankelijk bent je duurzame prestaties van je ketenpartners is het aan te bevelen om vroeg in het proces met hen samen te werken om verbeteringen te realiseren. Wij geloven dat elke verbetering start met ander gedrag. Kortom als je in staat bent om helder te krijgen hoe individuele medewerkers en teams kunnen bijdragen aan het verduurzamen van een organisatie ben je al een heel eind op weg naar de daadwerkelijke verandering. Wat als je weet wat er moet gebeuren, kan je er op sturen, randvoorwaarden creëren en mensen activeren om het nieuwe gewenste gedrag te gaan vertonen.

Stap 7: behoud momentum.
Het onderwerp dient op de agenda te liggen van zowel de directie als bestuur. Communiceer je successen, maar ook de mislukkingen zodat heel de organisatie ervan kan leren.

Stap 8 Herijken van je organisatie.
Op basis van de voortgang die je in het eerste jaar hebt geboekt kan je nu na gaan denken over de langere termijn. Welke impact hebben de thema’s op je businessmodel? Past je organisatiestructuur nog bij de hernieuwde strategie? Welke vaardigheden heb ik nodig om de nieuwe strategie te realiseren?

Wil je meer leren over hoe je de CSRD kan gebruiken om duurzaamheid echt van de grond te krijgen in jouw organisatie? Wij hebben als House of Performance meer dan 20 jaar ervaring in organisatietransformatie, prestatieverbetering en gedragsverandering.