Wat scaled Agile frameworks niet willen dat je weet: het geheim voor echte agility

Het idee van "Scaling Agile" speelt al twintig jaar een grote rol in organisatieveranderingen. Bedrijven wereldwijd omarmen het, aangetrokken door beloften van meer voorspelbaarheid, hogere klant- en medewerkerstevredenheid en snellere doorlooptijden. Ze schakelen over van losse projectteams naar stabiele, multidisciplinaire teams en gebruiken geschaalde Agile frameworks zoals SAFe (Scaled Agile Framework) en LeSS (Large-Scale Scrum) om hun ambities te realiseren.

Het doel van deze agile transformaties is om coördinatie te verbeteren, afhankelijkheden te beheersen, teamstabiliteit te creëren en uiteindelijk zo veel mogelijk business value te kunnen leveren. Veel organisaties beginnen aan deze reis met de verwachting dat frameworks, ceremonies en lean portfolio management de sleutel zijn tot het ontgrendelen van de "heilige graal" van wendbaarheid. Toch worstelen veel organisaties nog steeds met de implementatie van geschaalde Agile-frameworks en merken ze dat de wendbaarheid die ze hoopten te bereiken, uitblijft.

Veel organisaties denken dat wendbaarheid vanzelf komt zodra ze een geschaald Agile framework hebben ingevoerd. De praktijk wijst echter vaak anders uit. Naarmate Agile-praktijken worden opgeschaald, ontdekken organisaties regelmatig dat die nieuwe structuren niet altijd de verwachte snelheid en flexibiliteit opleveren, vooral niet in sectoren die snel veranderen. Dit komt doordat schalen vaak extra lagen van regels en coördinatie vereist, die snelle beslissingen kunnen vertragen en innovatie kunnen beperken.

Dit is waar het idee van ‘unscaling’ of ‘terugschalen’ om de hoek komt kijken. Het gaat niet om alles ongedaan maken, maar om vereenvoudigen en verbeteren. Een geschaald Agile framework is geen einddoel, maar een fase in de weg naar echte wendbaarheid. Zodra er een stabiel systeem staat, draait unscaling om het verminderen van overbodige regels, het versimpelen van coördinatie en het wegnemen van afhankelijkheden die de flexibiliteit van teams belemmeren.

Om te begrijpen waarom unscaling waardevol is, moeten we eerst kijken waarom organisaties beginnen met een geschaalde manier van Agile werken. Agile-teams werken het beste als ze zelfstandig opereren: hun eigen planning maken, werk uitvoeren en regelmatig afstemmen met stakeholders. Maar naarmate organisaties groeien en producten complexer worden, ontstaat er meer behoefte aan afstemming tussen teams. Frameworks zoals SAFe en LeSS bieden dan hulpmiddelen zoals PI Planning, gemeenschappelijke backlog-meetings en rollen zoals Release Train Engineers om teams met elkaar af te laten stemmen.

Deze governance kan nuttig zijn, vooral wanneer organisaties overstappen van een traditionele projectstructuur naar Agile werken. Wat we bij Highberg echter vaak zien, is dat organisaties het accepteren dat ze afhankelijkheden moeten afstemmen, zonder zich af te vragen waarom deze afhankelijkheden bestaan. Vaak ontstaan afhankelijkheden door onderliggende problemen zoals verouderde systemen (legacy-systemen), technical debt, of een complexe organisatiestructuur. Door zich alleen op coördinatie te richten en niet op de onderliggende oorzaken, kan de complexiteit juist toenemen, wat de gewenste wendbaarheid belemmert.

Uit onderzoek blijkt dat organisaties vaak "betere afstemming met bedrijfsprioriteiten" noemen als belangrijkste drijfveer om voor een geschaalde manier van Agile werken te kiezen. Maar alleen het toepassen van deze frameworks biedt geen garantie voor betere afstemming. Extra lagen kunnen zelfs een vals gevoel van controle geven en teams juist verder van de bedrijfsprioriteiten verwijderen. In dynamische markten kan blind vertrouwen op Scaled Agile Frameworks de snelheid en innovatie dan ook beperken.

In de kern van Unscaling ligt het idee dat afhankelijkheden niet alleen gemanaged, maar ook geëlimineerd moeten worden. Dit vraagt om aanpassingen op zowel technisch als organisatorisch vlak, gericht op manieren om complexiteit te verminderen en teams weer meer zelfstandigheid te geven.

• Organisatorische afhankelijkheden: In omgevingen waarbij geschaald Agile gewerkt wordt, ontstaan vaak veel afhankelijkheden door coördinatiemechanismen. Deze zijn in eerste instantie nuttig, maar kunnen op den duur juist knelpunten worden. Door teams anders te organiseren, zodat ze volledige verantwoordelijkheid voor producten of diensten dragen, wordt constante afstemming minder nodig. Zo kunnen teams sneller beslissingen nemen en flexibeler inspelen op veranderingen.

• Technische complexiteit: Net als organisatiestructuren kan ook de technologie te ingewikkeld worden. Veel bedrijven zitten vast in verouderde systemen en ingewikkelde architecturen die veel afstemming vereisen. Door deze systemen te vereenvoudigen met CI/CD, microservices of modulaire opzet, kunnen teams onafhankelijker opereren. Organisaties die DevOps-principes omarmen, merken vaak dat dit helpt om wendbaar te blijven.

• Verminderen van hiërarchie: Unscaling draait ook om het verminderen van onnodige lagen in de organisatie. Geschaalde Agile frameworks introduceren rollen zoals Release Train Engineers en Solution Train Engineers om het werk tussen teams te coördineren. Naarmate teams zelfstandiger worden, kan de noodzaak voor deze rollen afnemen. We hebben klanten die hun teams zelf hun roadmaps en releaseschema’s laten bepalen, waardoor besluitvorming versnelt en toezicht afneemt.

• Meten wat echt belangrijk is: Veel geschaalde Agile frameworks meten succes op basis van output, zoals het aantal geleverde features of aantal story points. Maar echte wendbaarheid vereist een verschuiving naar outcome-based metrics – de focus op de waarde die aan klanten wordt geleverd, in plaats van enkel het aantal voltooide taken. We zien vaak dat bedrijven business value proberen te meten met vage metrics, wat een onvolledig beeld geeft van het succes. Door te meten wat echt impact heeft, kunnen organisaties beter inspelen op hun bedrijfsdoelen.

Geschaald agile werken kan een belangrijke eerste stap zijn op weg naar ‘business agility’, maar het is niet het einddoel. Hoewel geschaalde Agile frameworks kunnen helpen om complexiteit te managen, brengen ze ook vaak extra regels met zich mee die de flexibiliteit en snelheid kunnen belemmeren die Agile juist zou moeten bieden. Echte wendbaarheid vraagt om verder te gaan dan schalen en te kiezen voor unscaling. Dit betekent structuren versimpelen, afhankelijkheden verminderen en teams autonoom laten werken zonder onnodige ballast.

Unscaling draait om terugkeren naar de basisprincipes van Agile: eenvoud, zelfstandigheid en snelle waardecreatie. Door de verleiding te weerstaan om alles complexer te maken, kunnen organisaties wendbaar, innovatief en flexibel blijven in een wereld die constant verandert.

Jouw volgende stap? Durf verder te kijken dan kaders en frameworks, stel kritische vragen rondom de behoefte voor extra processen en experimenteer met het wegnemen van onnodige complexiteit. Zoals Leonardo da Vinci zei: "Eenvoud is de ultieme verfijning."