Van Planning naar Progressie: De Uitvoeringsuitdaging van de Energietransitie

Voor het eerst is de balans tussen vraag en aanbod fundamenteel veranderd. Netbeheerders kampen met lange wachtlijsten voor aansluitingen. Dit heeft directe maatschappelijke en economische gevolgen: zonnepanelen die niet kunnen worden aangesloten, elektrische wagenparken die niet kunnen opladen, en industrieterreinen die stil komen te liggen.

Netbeheerders moeten hun uitvoeringskracht vergroten en tegelijkertijd selectiever en data-gedreven worden. Digitale capaciteitsplanning, asset-optimalisatie en flexibiliteit aan de vraagzijde zijn niet langer optioneel, maar essentieel. Ook energieplanologie is cruciaal: infrastructuurplanning moet vroegtijdig worden ingebed in ruimtelijke en economische ontwikkeling. Dit verhoogt de complexiteit en vraagt om afstemming tussen netbeheerders, overheden, ontwikkelaars en andere belanghebbenden.

Efficiëntie in kernprocessen, ontwerp, inkoop en uitvoering moet worden verbeterd. Tijd, materiaal en vakmensen zijn structureel schaars – verspilling hiervan is funest voor doelen en deadlines.

Uitvoeringskracht gaat niet alleen over capaciteit, maar over het vermogen om urgentie om te zetten in grootschalige actie. Zonder sterke uitvoering stokken strategische ambities, stapelen vertragingen zich op en neemt het vertrouwen af – zowel in de sector als in de samenleving. De energietransitie wordt systeemgedreven, maar lokaal gerealiseerd. Alleen wanneer plannen tijdig en concreet worden uitgevoerd, door de juiste mensen op de juiste plekken, kunnen we het tempo van de transitie bijbenen.

De meeste invloedrijke vooruitgang in de komende vijf jaar zit niet in systeemherontwerp, maar in het versterken van operationele excellentie en het maximaal benutten van het bestaande net. Sneller aansluiten, slimmer plannen, beter flexibiliteit inzetten en data-gedreven besluiten nemen – hier ligt directe impact.

Interne optimalisatie alleen is niet genoeg. De schaal en snelheid van de energietransitie vereisen sterke, schaalbare allianties. Dat betekent actief samenwerken over grenzen heen: energieproducenten, overheden, ontwikkelaars, toezichthouders en de maatschappij samenbrengen – niet alleen om af te stemmen, maar om samen te creëren.

Dit vraagt om een verschuiving van passieve afstemming naar actieve orkestratie: eigenaarschap nemen over samenwerking, gezamenlijke doelen definiëren en partnerships bouwen die strategisch én uitvoerbaar zijn.

Sterke allianties versnellen impact, vooral wanneer ze worden ondersteund door gedeelde data, digitale platforms en realtime inzichten. Samenwerken is geen ‘nice-to-have’ meer; het is de versneller voor verandering.

De energietransitie is geen puur technische upgrade – het is een menselijke transformatie. Netbeheerders versnellen hun digitalisering, innovatie en samenwerking, wat nieuwe vaardigheden vereist. Geavanceerde systemen zoals realtime planningssoftware, AI-gestuurde asset monitoring en geïntegreerde klantdataplatforms veranderen het dagelijks werk. Maar technologie creëert pas waarde als mensen weten hoe ze deze moeten gebruiken.

Daarom staat competentieontwikkeling centraal. Rollen in data-analyse, cybersecurity, digitale engineering en operationele planning groeien snel. Het gaat niet alleen om vaardigheden, maar ook om mentaliteit: aanpassingsvermogen, systeemdenken en samenwerking over de silo’s heen.

Werken in de energietransitie betekent werken in continue verandering. Technologieën evolueren, prioriteiten verschuiven en systeemdynamiek is constant in beweging. Dit vereist een groeimindset: de bereidheid om te leren, te veranderen en het onbekende te omarmen.

Nieuwe functies ontstaan in stakeholdermanagement, congestiebeheer en flexibiliteitsdiensten. Deze vragen om een mix van technische expertise en menselijke kracht: duidelijke communicatie, contextbewustzijn en handelen over de grenzen van afdelingen heen. Uiteindelijk zijn mensen de motor van de transitie.

Veel van de potentiële impact van deze enorme transformatie gaat verloren door een slechte vertaling van doelen naar werk, mislukte planning en coördinatie, gebrek aan focus, dubbele projecten binnen één bedrijf, gemiste/niet gemanagede afhankelijkheden en nog veel meer. Organisaties moeten hun strategie uitvoeren, van centrale doelen naar plannen, naar planning, en verder naar uitvoering met discipline en duidelijkheid. Veel organisaties hebben gedurfde routekaarten voor de transitie, maar worstelen met de uitvoering ervan. Daarom is strategie- en prestatiemanagement belangrijk: duidelijke doelen stellen, regelmatige feedback mogelijk maken, gedeelde verantwoordelijkheid stimuleren en continu leren verankeren.

Echte impact ontstaat door het bouwen van waardeketens met zinvolle interne en externe belanghebbenden. Werken aan een gemeenschappelijk doel. Partners die op één lijn zitten wat betreft gedeelde doelen en resultaten. Wanneer iedereen in dezelfde richting roeit, wordt transformatie niet alleen mogelijk, maar ook duurzaam.

Een grote hindernis is de noodzaak om moeilijke en soms impopulaire beslissingen te nemen door middel van effectief portfoliomanagement. Prioriteiten stellen voor het grotere geheel, en niet alleen voor kortetermijnwinsten of afdelingsvoorkeuren, is waar veel organisaties tekortschieten. Zonder dit stokt het momentum. De overgang zal versnellen door focus aan te brengen op de projecten met de grootste impact, niet door alles tegelijk te doen.

Onder elke structuur schuilt een cultuur. Die cultuur bepaalt wat er daadwerkelijk gedaan wordt. Decennialang hebben energieorganisaties zich gericht op technische consistentie en naleving van de regelgeving. Maar het gevoel van urgentie is veranderd. Het tempo en de complexiteit van de energietransitie leggen de grenzen van de huidige cultuur bloot. Wat ooit werkte - stabiele processen, langzame consensus, het volgen van regels - houdt organisaties nu tegen. Het systeem vraagt om iets fundamenteel anders: een cultuur die adaptief is, verantwoording aflegt en gedreven wordt door impact.

Dit gaat niet over het aanpassen van gedrag. Het vereist een diepgaande culturele transformatie. Een verschuiving van passiviteit naar eigenaarschap, van proces naar prestatie. Dat betekent duidelijke rollen, ingebedde feedbacklussen en moedige gesprekken die informele weerstand blootleggen en aanzetten tot aanpassing. Cruciaal is dat de vier eerder geschetste transformatiethema's - uitvoeringskracht, strategische orkestratie, menselijk vermogen en gerichte levering - geen op zichzelf staande domeinen zijn. Het zijn cultuurvormende krachten. Wanneer organisaties zich inzetten voor operationele uitmuntendheid, sterke partnerschappen omarmen, investeren in mensen en prioriteit geven aan wat echt belangrijk is, begint de cultuur te veranderen. Dit zijn geen zijprojecten. Het zijn de steigers van een nieuwe mentaliteit.

Sterk leiderschap, bekwame professionals en een veilige digitale infrastructuur blijven essentieel. Maar zonder culturele afstemming stranden zelfs de beste strategieën.

Een cultuuromslag betekent ook dat we echt klantgericht moeten worden. Netbeheerders stappen over van een op verbindingen gebaseerd model naar een servicegericht model: verwachtingen beheren, transparant communiceren en voorspelbaarheid bieden in een beperkt systeem. Hulpmiddelen zoals capaciteitskaarten, het ontwerpen van het klanttraject en proactieve communicatie helpen klanten en ontwikkelaars om snellere en betere beslissingen te nemen en de wrijving in het systeem te verminderen.

Uiteindelijk is cultuur geen zachte laag. Het is de onzichtbare architectuur van transformatie en het moeilijkst te (her)bouwen.

De energietransitie is een van de grootste uitvoeringsuitdagingen van dit decennium. Het gaat niet alleen om infrastructuur of innovatie, maar om hoe organisaties omgaan met druk, complexiteit en continue verandering.

Bij Highberg zijn we geen technische experts in de energiesector. Maar we zijn wél experts in het begeleiden van organisaties in turbulente tijden. We begrijpen hoe strategie vastloopt, cultuur verwatert en samenwerking stokt. En we weten hoe we leiders helpen om hier doorheen te navigeren.

Wij werken zij aan zij met teams in het hart van de transitie. Van ambitie naar actie. Van complexiteit naar helderheid. Van druk naar vooruitgang.

Wilt u weten hoe wij kunnen helpen? Neem contact op met Sjoerd Hogenbirk,  Ralph den Bosch and Bob Verstraten. 

Op 9 oktober 2025 komt de Nederlandse energie- en nutssector samen in Utrecht voor The Energy Exchange 2025 - een middag vol inspiratie, praktische inzichten en krachtige gesprekken.

Op de Highberg Energy Exchange brengen we vernieuwers, leiders en changemakers uit de hele energiesector samen voor een middag vol inspiratie, praktische inzichten en krachtige gesprekken.

Doe mee aan dit evenement, waar de dringende noodzaak om de energietransitie frontaal aan te pakken centraal staat. Nu de klok tikt voor de klimaatdoelstellingen, is deze toonaangevende bijeenkomst van leiders, vernieuwers en experts een cruciaal platform om nu actie te ondernemen. Inschrijven kan hier.