Grip én waarde: balanceren tussen defensief en offensief datamanagement

In het eerste deel van deze Insight-serie stelden we de fundamentele vraag: waarom zijn datamanagement en datagovernance essentieel? We concludeerden dat deze praktijken het fundament vormen onder datagedreven werken én waardecreatie. Ze zijn geen papieren kaders, maar krachtige organisatiemiddelen.

In deze tweede bijdrage gaan we een stap verder. We verkennen hoe organisaties niet alleen grip houden op hun data, maar ook waarde realiseren. Dat begint bij het balanceren van twee gezichtspunten: het defensieve en het offensieve perspectief op data.

We zien in de praktijk dat veel organisaties datamanagement benaderen óf primair vanuit defensieve overwegingen – zoals risico- en compliance-eisen (AVG, Archiefwet, Data Governance Act, AI Act, auditverplichtingen) – óf vanuit offensieve strategische doelen, zoals het verbeteren van dienstverlening, slimmere beleidsvorming of de inzet van AI. Maar om duurzaam impact te maken is het essentieel om beide perspectieven met elkaar in balans te brengen. Alleen dan ontstaat een wendbare en toekomstbestendige dataorganisatie.

Een te defensieve benadering leidt tot stroperigheid, gebrek aan wendbaarheid en afwachtende datateams. Terwijl een eenzijdig offensieve strategie zonder governance leidt tot wildgroei, doublures, onbetrouwbare informatie en compliance-risico’s.

De kernvraag is dus: hoe vinden we als organisatie die balans? Hoe zorgen we dat datagovernance en datamanagement niet alleen voldoen aan wet- en regelgeving, maar ook bijdragen aan de maatschappelijk opgaven, innovatie en strategische doelen?

Effectieve organisaties hanteren een dubbele datastrategie, waarin defensieve én offensieve doelstellingen expliciet worden meegenomen.

Elke datagedreven organisatie begint met een solide fundament. Defensief datamanagement richt zich op het beheersen van risico’s, het naleven van wet- en regelgeving, en het creëren van betrouwbare randvoorwaarden voor verantwoorde besluitvorming. Dat doen we door te zorgen voor goede datakwaliteit, heldere definities en herleidbaarheid van gegevens. We maken eigenaarschap expliciet en beleggen verantwoordelijkheden daar waar ze horen. Ook richten we processen en systemen zo in dat de organisatie voldoet aan externe kaders zoals de AVG, Woo, Archiefwet en BIO. Data wordt beveiligd, toegangen worden gecontroleerd, en auditvragen kunnen efficiënt worden beantwoord. Deze ‘hygiënevoorwaarden’ zijn geen doel op zich, maar maken het mogelijk om met vertrouwen verder te bouwen. Eerst grip – dan groei.

Zodra de basis op orde is, ontstaat ruimte om data strategisch in te zetten. Offensief datamanagement draait om waardecreatie: het slim verbinden van data aan beleidsdoelen, organisatieprioriteiten en maatschappelijke opgaven. We helpen organisaties om datagedreven werken te verankeren, evidence-based besluiten te nemen en interne processen te optimaliseren.

Dat doen we onder meer door de ontwikkeling van dataproducten, self-service analytics en dashboards die écht gebruikt worden. Ook ondersteunen we het toepassen van nieuwe technologieën zoals AI en RPA voor betere inzichten en innovatie. Door defensieve en offensieve elementen in balans te brengen, ontstaan schaalbare en duurzame oplossingen: minder ad-hoc maatwerk in Excel, meer herbruikbare datasets en snellere, beter onderbouwde besluitvorming.

De kracht zit in de combinatie van defensief en offensief datamanagement. Organisaties die defensieve beheersing en offensieve waardecreatie integreren, realiseren tastbare voordelen. Ze hebben sneller toegang tot betrouwbare data, vermijden interpretatieverschillen en versnellen de besluitvorming. Tegelijkertijd verkleinen ze risico’s, voldoen ze aan toezichtvereisten en bouwen ze aan vertrouwen bij medewerkers, bestuurders en externe partijen. Innovatie krijgt meer ruimte, samenwerking wordt makkelijker en beheerkosten dalen dankzij hergebruik en standaardisatie.

Wij combineren vakinhoudelijke expertise met veranderkundige aanpak. We starten bij de dagelijkse praktijk, brengen de datavolwassenheid van de organisatie in kaart en bepalen samen waar het meeste effect te behalen is. Vervolgens richten we een structuur in die werkt: we beleggen eigenaarschap via duidelijke rollen, zetten een dataloket op voor governance en ondersteuning, en implementeren een organisatiebreed raamwerk voor datakwaliteit.

Met behulp van datacatalogi, metadataregistratie en de inzet van data stewards maken we data vindbaar en bruikbaar. Tegelijk investeren we in mensen: we zorgen voor structurele verankering van datagedreven gedrag, en versterken vaardigheden zodat iedereen in de organisatie met data kan werken – van beleidsmaker tot beheerder.

Met deze aanpak realiseren we balans: stevig op inhoud, realistisch in uitvoering.

In het derde en laatste deel van deze drieluik gaan we in op de vraag: waar begin je als organisatie? Welke onderdelen vragen nu aandacht, en welke later? We introduceren een risicogebaseerde benadering voor prioritering van datagovernance en datamanagement – met praktische handvatten voor iedereen die data wíl en moét laten werken.