Duurzaamheid in 2025: De weg naar verantwoordelijkheid, innovatie en waarde

De druk van wet- en regelgeving neemt toe, complexe thema’s zoals scope 3-uitstoot en biodiversiteit vragen om actie en bedrijven worden steeds meer verantwoordelijk gehouden voor hun impact door stakeholders én de rechter. Daarnaast groeit het bewustzijn dat duurzaamheid niet alleen een kwestie is van compliance, maar ook van visie en leiderschap. Hoe balanceer je bijvoorbeeld de kosten en baten van duurzame keuzes als veel voordelen pas op lange termijn zichtbaar worden? Innovaties en technologieën zoals Green-IT bieden nieuwe oplossingen, maar roepen ook vragen op over de uitstoot die daarmee gepaard gaat.

In dit artikel bespreken we de belangrijkste duurzaamheidstrends voor 2025, analyseren we waar organisaties tegenaan lopen, en kijken we vooruit naar de strategische keuzes die leiders kunnen maken om niet alleen te voldoen aan de eisen van vandaag, maar ook te bouwen aan de duurzame organisatie van morgen.

Strengere regelgeving dwingt bedrijven tot meer openheid over hun impact. Voorbeelden van belangrijke wet- en regelgeving die vanaf 2025 in werking treden zijn:

• Verslaglegging CSRD, Europese wet, vanaf 2025

• Verslaglegging CSDDD, Europese wet, vanaf 2027

• Omgevingswet, Nederland, vanaf 2024

• Klimaatbeleid en stikstofreductie, Nederland, doelen voor 2030 en 2050

• Uitbreidingen statiegeldregelingen, Nederland, sinds 2021

• SUP richtlijn, recyclingnormen en productverbod, Europese wet, vanaf 2024

• PPWR, recyclaat/virgin-verhoudingen verpakkingen, Europese wet, oplopende stappen van 2026 tot 2030

• Steeds strenger wordende UPV (uitgebreide producentenverantwoordelijkheid) NL voor:

• Autobanden en auto’s, sinds 2003

• Elektronische apparatuur, sinds 2005

• Zwerfafval

• Batterijen en accu’s, sinds 2008

• Verpakkingen, sinds 2016

• SUP’s, sinds 2021

• Textiel, sinds 2023

• Milieuzones in steden
• Druk op transport, waaronder Schiphol 

De combinatie van steeds strengere eisen aan producten, gekoppeld aan de producentenverantwoordelijkheid én de verplichting tot duurzame verslaglegging is een combinatie waarvan we vanaf 2025 steeds meer gaan merken. De transparantie die het gevolg is van de verplichte verslaglegging en vanaf 2027 de zichtbaar gemaakte doorgevoerde gedragsverbeteringen maken bedrijven gevoelig voor druk van buitenaf. Niet alleen NGO’s zullen producenten weten te vinden die hun verantwoordelijkheden niet voldoende pakken, ook consumenten zullen met de voeten gaan stemmen, zakelijke klanten zien zich geconfronteerd met ‘defecten’ in hun scope 3 en zullen daarom eisen gaan stellen aan hun toeleveranciers en afnemers.

Hoewel veel bedrijven nu nog handelen vanuit het compliance-motief en met minimale inspanning maximaal aan de wet willen voldoen, zal dit onvoldoende blijken. Het risico van inconsistent handelen of alleen het minimale doen zal gemitigeerd moeten worden. Dit kan alleen door een cultuur- en gedragsverandering van het bedrijf en de mensen die er werken. Het juiste doen ook als niemand kijkt wordt de nieuwe norm die nodig is om het bestaansrecht te verzekeren.

De rechter is niet rechtvaardig, maar spreekt recht. Waren we voorheen gewend dat NGO’s rechtszaken verloren en dat we dat als onrechtvaardig beschouwden, met dezelfde wetten en nieuwe wetten en verdragen in de hand draait dit zich om: de NGO’s winnen terrein en de gedaagden klagen over de onrechtvaardigheid te moeten verliezen van klimaat, milieu en mensenrechten. Een greep:

• Milieudefensie tegen Royal Dutch Shell, eerder gewonnen, in hoger beroep verworpen, Nederland, 2021-2024

• Milieudefensie tegen ING Bank, loopt nog, Nederland

• Greenpeace en ReCommon tegen Eni, loopt nog, Italië, 2023

• Klimaatzaken tegen Duitse autofabrikanten, vanaf 2021

• Urgenda vs. Nederlandse Staat, gewonnen

• Pacific Environment vs. Chevron, 2022

• Juliana vs. United States, gewonnen, VS

• Friends of the Earth vs. Total, loopt nog, Frankrijk

• Peruaanse Boeren vs. RWE, loopt nog

• Tyson Foods en Cargill, verschillende zaken, ontbossing, VS

• New York State vs ExxonMobil, loopt nog

• Reclame Code Commissie vs Shell en KLM, misleiding, greenwashing, Nederland

Met de toename van ESG-litigatie (Environmental, Social, Governance) wereldwijd, zijn er waarschijnlijk nog meer zaken aanhangig, met een focus op greenwashing, CO₂-uitstoot, en biodiversiteitsschendingen. Veel daarvan komen van ngo's en activisten die bedrijven dwingen om transparanter en daadkrachtiger te handelen op het gebied van duurzaamheid.

Hebben we in de vorig trend vooral gesproken over nieuwe wet- en regelgeving en de gevolgen daarvan, nu hebben we het over toenemende jurisprudentie in het voordeel van de aanklagers. Veel wetten kennen een marge die ruimte biedt voor interpretatie. In deze ruimte bevindt zich ook ‘het algemeen publieke belang’. Waar voorheen dit publieke belang meestal vanuit economische motieven door de rechter werd geïnterpreteerd – zoals in 2021 ook gebeurde in een zaak tegen het circuit van Zandvoort – zien we steeds meer dat aangeklaagden door de rechter gedwongen worden dit algemeen belang onder ogen te zien vanuit klimaat-, milieu- en mensenrechtenbelangen, waaraan economische belangen nu ondergeschikt worden.

Net als belastingontwijking is hetgeen wettelijk lijkt toegestaan niet altijd ethisch te verantwoorden en is het ook niet in het algemeen publieke belang. En net zoals we nu belastingontwijking steeds meer op de korrel nemen, gebeurt dat ook met duurzaamheidsschendingen. Deze normverschuiving vraagt om een ethische herbeoordeling bij veel ondernemingen.

Omdat duurzaamheid een steeds centralere rol gaat spelen in organisaties zien we in 2025 dat de rol van leiderschap in duurzaamheidstransformaties nog essentiëler wordt en vraagt om een holistische benadering die verder gaat dan het implementeren van processen en technieken. Het karakter, de waarden en de mindset van leiders spelen een sleutelrol in het stimuleren van intrinsiek gedreven en duurzame verandering. Holistische leiders zien duurzaamheid niet als een tijdelijk project, maar als een kernwaarde die diep verankerd moet worden in de organisatie. Ze nemen verantwoordelijkheid voor de lange termijn en zorgen ervoor dat duurzaamheid een integraal onderdeel wordt van het DNA van de organisatie, los van individuele overtuigingen of drijfveren. Dit leiderschap inspireert niet alleen anderen, maar zet ook een fundament neer voor een cultuur waarin duurzaamheid centraal blijft staan.

Om dit te bereiken moeten leiders zich bewust worden van hun interne drijfveren en overtuigingen, en deze authentiek uitdragen. Door een evenwicht te vinden tussen ratio en emotie kunnen zij passie combineren met heldere gezamenlijke doelen, wat leidt tot een integrale aanpak van duurzaamheid. Dit betekent dat duurzaamheid niet alleen een strategische pijler is, maar ook een uitgangspunt in alle aspecten van de organisatie. Cultuurverandering, gebaseerd op ethiek en empathie, en een inclusieve omgeving waarin diversiteit wordt gewaardeerd, zijn daarbij essentieel. Daarnaast is adaptief en coachend leiderschap nodig om medewerkers te empoweren en samen te werken aan een gedeelde visie op duurzaamheid.

Steeds meer organisaties erkennen dat informatietechnologie een cruciale rol speelt bij het realiseren van hun duurzaamheidsdoelstellingen. In 2025 verwachten we een sterke toename in het inzetten van IT om duurzaamheid te bevorderen, zowel op strategisch niveau als in de dagelijkse bedrijfsvoering. Door data-gedreven te werken kunnen bedrijven nauwkeuriger hun milieu impact meten en gerichte acties ondernemen om deze te verminderen.

Bijvoorbeeld, het implementeren van systemen voor monitoring en sturing op duurzaamheidsdata stelt organisaties in staat real-time inzicht te krijgen in hun ecologische voetafdruk. Dit faciliteert snelle en effectieve besluitvorming om duurzaamheid te verbeteren. Daarnaast wordt het digitale productpaspoort een essentieel instrument. Dit paspoort bevat uitgebreide informatie over de levenscyclus van een product, van grondstofwinning tot recycling, en maakt het mogelijk om de duurzaamheid van producten transparant te communiceren naar consumenten en andere stakeholders. Het inzetten van IT op deze manier maakt het mogelijk om innovatieve oplossingen te creëren die zowel het milieu ten goede komen als de bedrijfsresultaten verbeteren.

In 2025 wordt het belang van duurzaamheid breed erkend, maar het beoordelen van de waarde van duurzame investeringen blijft een uitdaging. Bedrijven en organisaties staan vaak voor het dilemma tussen directe kosten en voordelen die minder tastbaar of meetbaar zijn, zoals reputatie, klantloyaliteit en risicobeheersing. Deze ontastbare baten zijn moeilijk te vertalen naar traditionele financiële indicatoren, maar spelen een steeds grotere rol in het succes van organisaties.

Het spanningsveld tussen korte en lange termijn is hierbij een cruciale factor. Duurzaamheidsmaatregelen vereisen vaak aanzienlijke investeringen, terwijl de voordelen pas op lange termijn tot uiting komen. Denk aan initiatieven zoals het verduurzamen van productieketens of het implementeren van circulaire businessmodellen. Hoewel deze projecten op korte termijn druk zetten op de balans, kunnen ze op lange termijn leiden tot besparingen, meer klantvertrouwen en een sterker concurrentievoordeel.

In 2025 zullen bedrijven die ontastbare baten weten te kwantificeren en communiceren en innovatief om weten te gaan met hun governance, een concurrentievoordeel hebben. Tools zoals ESG-rapportages, impact assessments, scenario-analyses en stakeholder-inclusive governance spelen een cruciale rol in het onderbouwen van de waarde van duurzaamheid. Organisaties die deze lange-termijnvoordelen succesvol in hun strategie opnemen, zullen niet alleen bijdragen aan een betere wereld, maar ook hun eigen toekomstbestendigheid waarborgen.

In 2025 verschuift de aandacht steeds meer naar scope 3-emissies, met een bijzondere focus op de uitstoot van IT. Scope 3-emissies hebben betrekking op alle indirecte emissies in de waardeketen van een bedrijf, zoals die van toeleveranciers, het gebruik van producten door klanten en nu ook de emissies die gepaard gaan met digitale infrastructuur en IT-diensten.

Waar bedrijven zich voorheen voornamelijk richtten op hun directe emissies (scope 1 en 2), wordt nu duidelijk dat een aanzienlijk deel van hun ecologische voetafdruk in scope 3 ligt, met name door IT-activiteiten. Dit besef wordt versterkt door strengere regelgeving en de groeiende verwachting van stakeholders voor meer transparantie en verantwoording, vooral op het gebied van digitale duurzaamheid.

Dit betekent dat bedrijven hun volledige waardeketen moeten analyseren en samenwerken met zowel leveranciers als IT-partners om emissies te verminderen. Hoewel dit een uitdaging is, biedt het ook kansen voor verbeterd datamanagement en innovatie. Zo helpt real-time data over emissies van zowel leveranciers als digitale systemen bij het sneller in (kunnen) spelen op inefficiënties. Dit zie je bijvoorbeeld bij het toepassen van FinOps-principes, waarbij dezelfde data gedreven aanpak wordt gebruikt om cloudkosten en energieverbruik te monitoren en te optimaliseren. Door inzicht te krijgen in welke cloudresources onbenut of inefficiënt zijn, kunnen bedrijven niet alleen kosten besparen, maar ook hun CO₂-uitstoot verlagen door het verminderen van overbodige dataopslag en het optimaliseren van workloads.

Daarnaast leidt het optimaliseren van datacenters, bijvoorbeeld door schaalverkleining of overschakeling naar hernieuwbare energie, tot aanzienlijke reducties in IT-gerelateerde uitstoot. Deze focus op scope 3, met extra aandacht voor de uitstoot van IT, leidt niet alleen tot een kleinere CO₂ voetafdruk, maar versterkt ook de relaties met leveranciers en verhoogt het bewustzijn binnen de hele keten.

Hoewel biodiversiteit nog geen centrale trend lijkt voor 2025, is het voor ons steeds duidelijker dat organisaties deze duurzaamheidspijler niet langer kunnen negeren. Biodiversiteit is niet voor niets een thema binnen de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Dit thema binnen de CSRD benadrukt het belang van inzicht in de afhankelijkheid van ecosystemen en de impact op biodiversiteit. Toch blijft de aandacht hiervoor vaak beperkt tot sectoren zoals landbouw en grondstoffen. Dat vinden wij een gemiste kans.

Het versterken van biodiversiteit in productieprocessen biedt bedrijven niet alleen bescherming tegen risico’s zoals schaarste aan grondstoffen en verstoringen in waardeketens, maar versterkt ook hun weerbaarheid op lange termijn. Denk aan verbeterd waterbeheer, herstel van bodems en het verminderen van afhankelijkheid van monoculturen. Bovendien kunnen bedrijven door te voldoen aan richtlijnen zoals de EU Biodiversiteitsstrategie 2030¹ en het Kunming-Montreal Raamwerk voor Biodiversiteit² hun duurzaamheidsprestaties concreet aantoonbaar maken. De tijd dringt om biodiversiteit een centrale plek te geven in de strategie van een organisatie. Bedrijven die nu investeren in natuurherstel en ecologische integratie, positioneren zichzelf niet alleen als duurzaam, maar ook als toekomstbestendig in een wereld die steeds strengere eisen stelt.

Omvattend, de uitdagingen en kansen rond duurzaamheid in 2025 dwingen organisaties om verder te kijken dan compliance en procesoptimalisatie. Het gaat steeds meer om het omarmen van duurzaamheid als een integrale kernwaarde van de bedrijfsstrategie en cultuur. Door te investeren in transparantie, holistisch leiderschap en innovatieve technologieën, kunnen bedrijven niet alleen voldoen aan de eisen van regelgeving, maar ook waarde creëren voor hun stakeholders en een positieve impact maken op de samenleving en het milieu. De weg naar een duurzame toekomst vraagt om visie, lange-termijn denken en een gezamenlijke inspanning, want alleen organisaties die duurzaam handelen, zullen relevant blijven in een snel veranderde wereld.

Neem contact op met Bruno Braakhuis via bruno.braakhuis@highberg.com of Caroline Janssens via caroline.janssens@highberg.com.